Pomoc psychologiczno-pedagogiczna dla ucznia z zaburzeniami ze spektrum autyzmu
Uczniowie o nietypowym profilu rozwojowym wymagają specjalistycznych oddziaływań, które pozwolą im lepiej funkcjonować w sferze społecznej, emocjonalnej, poznawczej. Istotą tychże oddziaływań jest dostosowanie i indywidualizacja podejścia w procesie terapeutycznym
i dydaktycznym. To tak, jak z ubraniem szytym na miarę, które w porównaniu do ubrania z sieciówki, wygląda na nas dużo lepiej, ponieważ dostosowane jest do naszych indywidualnych potrzeb
i preferencji, dedykowane tylko i wyłącznie nam. Takiego właśnie dostosowania potrzebują uczniowie w spektrum autyzmu w szkołach i przedszkolach na poziomie oddziaływań dydaktycznych
i terapeutycznych Organizacja pomocy psychologiczno-pedagogicznej dla ucznia z ASD (spektrum zaburzeń autystycznych) wymaga ścisłej współpracy nauczycieli i specjalistów skoncentrowanych na osiągnięciu wspólnego celu.
Pomoc psychologiczno-pedagogiczna – co to właściwie oznacza?
Udzielanie pomocy psychologiczno-pedagogicznej (PPP) jest jednym z głównych zadań dydaktyczno-wychowawczych przedszkola/szkoły. W ramach realizacji PPP rozpoznawane są indywidualne potrzeby edukacyjne i rozwojowe oraz możliwości psychofizyczne ucznia, a także wszystkie czynniki zewnętrzne (środowiskowe), które oddziałują na dziecko. Głównym zadaniem PPP jest zaspokajanie wyżej wymienionych potrzeb w celu wspierania rozwoju dziecka i jego aktywnego udziału w życiu szkoły/przedszkola.
Dziecko z ASD w mojej klasie – jak zorganizować pomoc?
Działania nauczycieli i specjalistów w zakresie udzielania PPP dzieciom posiadającym orzeczenie
o potrzebie kształcenia specjalnego określają rozporządzenia: Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie zasad udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach Dz.U. 2020 poz. 1280 oraz Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 9 sierpnia 2017 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym Dz.U. 2020 poz. 1309.
Za organizację pomocy psychologiczno-pedagogicznej, jej monitorowanie i ewaluację odpowiedzialny jest dyrektor placówki. Jednym z pierwszych jego zadań jest powołanie Zespołu nauczycieli
i specjalistów pracujących z danym dzieckiem. Wyznaczany jest również koordynator tegoż Zespołu – zazwyczaj jest nim wychowawca klasy dziecka, ewentualnie inna osoba wyznaczona przez dyrektora. Zespół nauczycieli i specjalistów spotyka się w miarę potrzeb, jednak nie rzadziej, niż 2 razy w roku szkolnym. W spotkaniach zespołu uczestniczyć może:
- rodzic dziecka/opiekun prawny,
- przedstawiciel poradni psychologiczno-pedagogicznej (na wniosek dyrektora),
- pomoc nauczyciela (na wniosek dyrektora),
- lekarz/psycholog/pedagog/logopeda/inni specjaliści spoza placówki (na wniosek rodzica).
Dzieci z zaburzeniami ze spektrum autyzmu posiadają orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego (wydawane przez poradnie psychologiczno-pedagogiczne), które dostarczane są przez rodziców do placówki. Orzeczenie to dokument, z którym jako pierwszym nauczyciele i specjaliści powinni się zapoznać i którego treść wpływa na planowanie oddziaływań terapeutycznych.
WOPFU i IPET
Po zapoznaniu się z treścią orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego Zespół sporządza wielospecjalistyczną ocenę poziomu funkcjonowania ucznia (WOPFU). Taka ocena tworzona jest minimum 2 razy w roku szkolnym. Uwzględnia potrzeby rozwojowe, edukacyjne, predyspozycje
i uzdolnienia ucznia, zakres wsparcia ze strony nauczycieli i specjalistów oraz przyczyny trudności
i rezultaty działań podejmowanych w zakresie ich przezwyciężenia.
Diagnoza i wnioski z WOPFU, zalecenia zawarte w orzeczeniu o potrzebie kształcenia specjalnego,
a także uwzględnienie potrzeb edukacyjno-rozwojowych i możliwości psychofizycznych dziecka stanowią fundament do stworzenia najważniejszego dokumentu – IPETu – indywidualnego programu edukacyjno terapeutycznego. Zespół nauczycieli i specjalistów opracowuje IPET w ciągu 30 dni od dostarczenia do placówki orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. Rozporządzenie nie określa wzoru tego dokumentu, każda placówka tworzy własny. IPET zostaje opracowany na taki sam okres, na jaki zostało wydane orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego, nie dłużej jednak, niż na etap edukacyjny. Jest to swoista biblia dla nauczycieli i specjalistów pracujących z danym dzieckiem, bowiem w oparciu o ten dokument organizowana jest cała pomoc psychologiczno-pedagogiczna.
IPET określa:
- zakres i sposób dostosowań wymagań edukacyjnych,
- metody i formy pracy z dzieckiem,
- działania nauczycieli i specjalistów w ramach zajęć rewalidacyjnych,
- wymiar godzin, okres i formy udzielania uczniowi pomocy psychologiczno-pedagogicznej,
- zakres współpracy z rodzicami ucznia,
- działania wspierające rodziców i zakres współpracy z instytucjami działającymi na rzecz dziecka, rodziny (PPP, SOSW itp.),
- rodzaj i sposób dostosowania warunków kształcenia, z uwzględnieniem wykorzystania technologii wspomagających,
- wybrane zajęcia realizowane indywidualnie lub w grupie liczącej maksymalnie pięcioro dzieci.
Efektywność IPETu ocenia się na podstawie sporządzanych WOPFU i jeśli zachodzi taka potrzeba, dokonuje się jego modyfikacji.
Etapy pracy w ramach udzielania PPP
Udzielanie dziecku pomocy psychologiczno-pedagogicznej można podzielić na 3 etapy:
- etap diagnostyczny → diagnoza funkcjonalna, analiza zaleceń z orzeczenia, przeprowadzenie WOPFU, określenie potrzeb dziecka,
- etap teoretyczny/praktyczny → stworzenie indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego (określenie dostosowania wymagań, współpracy, formy i okresu wsparcia, dostosowania warunków, zajęć rewalidacyjnych),
- etap praktyczny → realizacja zajęć edukacyjnych i terapeutycznych.
Warto dodać, że na etapie diagnostycznym bardzo ważna jest wyżej wspomniana diagnoza funkcjonalna. Obejmuje ona rozmowę i obserwację dziecka, wywiad z rodzicami, analizę wytworów dziecka, spis jego ulubionych i nielubianych rzeczy oraz opis sposobu wyrażania przez dziecko zgody
i sprzeciwu. Dzięki diagnozie funkcjonalnej rozpoznajemy możliwości psychofizyczne dziecka, jego potrzeby i mocne strony, które będziemy wykorzystywać w pracy edukacyjno-terapeutycznej.
Rozporządzenia, wytyczne, WOPFU, IPET, ewaluacja… W morzu wymogów i papierkologii nie można zapomnieć o realnej pracy z dzieckiem. Sukcesy ucznia z ASD to wypadkowa działań wszystkich osób z nim pracujących. Tylko odpowiednia współpraca nauczycieli i specjalistów – zmierzająca do osiągnięcia wspólnych celów – może zapewnić holistyczne wsparcie dla dziecka
z autyzmem w przedszkolu czy szkole.
