Jak wspierać poczucie własnej wartości uczniów?
Poczucie własnej wartości jest fundamentem, na którym młody człowiek buduje swoją osobowość. Warunkuje ono satysfakcję z podejmowanych działań, poczucie spełnienia i szczęśliwe życie. Pozwala nam być otwartym na świat i daje siłę do realizacji swoich marzeń i celów. Pozwala na zrozumienie i akceptację zarówno swoich zalet, jak i wad oraz uznania, że jest się wartościowym człowiekiem. Młody człowiek odczytuje swoje sukcesy i porażki jako informacje o swojej niepowtarzalności. Poczucie własnej wartości jest więc przekonaniem o tym, jacy jesteśmy i wiarą w to, że jesteśmy wartościowi. Możemy myśleć o poczuciu własnej wartości, jako o pancerzu ochronnym, który pomaga nam mierzyć się z trudnościami, jakie podsyła nam los.
Okres szkolny, w którym dziecko – z jednej strony mierzy się z ocenami szkolnymi, z drugiej – z krytycznym okiem rówieśników, jest prawdziwym wyzwaniem dla poczucia własnej wartości młodych ludzi. To czas, w którym wiara w siebie jest nieustannie wystawiana na ciężkie próby, poprzez porównywanie do innych, zwracanie uwagi na błędy, stałe odczytywanie sygnałów, jakie dają bliskie osoby na temat tego jaki uczeń jest – a jaki nie jest, co potrafi – a czego nie. Z uwagi na te wyzwania, dzieci w okresie edukacji szkolnej wymagają nieustannego wzmacniania. Warto w ten proces zaangażować rodziców, ponieważ to oni, jako główni opiekunowie, mają na te działania największy wpływ. Ten temat można poruszyć np. podczas godziny wychowawczej, wspólnie zastanawiając się nad znaczeniem zagadnienia, jakim jest poczucie własnej wartości. Następnym ważnym krokiem, może być informacja dla rodziców co mogą zrobić, by wspierać swoje dzieci.
Wskazać rodzicom kierunek na bezwarunkową akceptację swojej pociechy:
- obdarzanie zaufaniem,
- okazywanie wiary w pozytywne intencje dziecka,
- okazywanie szacunku dziecku,
- wyznaczanie granic,
- zachęcanie do samodzielności,
- oddawanie wyboru tam, gdzie to możliwe,
- wykazywanie zainteresowania i docenianie podejmowanego wysiłku.
Nauczyciele, mimo ograniczeń jakie niesie system, również mogą skorzystać z kilku narzędzi zwiększających poczucie własnej wartości u swoich uczniów.
Brak szufladek
Samospełniająca się przepowiednia to zjawisko, które polega na dostosowaniu swojego zachowania do oczekiwań ważnych i wiarygodnych osób. Oznacza to, że uczeń, który słyszy o sobie określenia typu: leniwy, błazen, cichy czy też oceniające komunikaty takie jak: „Ty nigdy nic nie wiesz”, „z Ciebie nic już nie wyrośnie”, właśnie w ten sposób się zachowuje. Idealnie obrazują to badania Rosenthala z 1965 roku. Badacz po przeprowadzeniu testów na dzieciach rozpoczynających naukę w szkole, wskazał nauczycielom grupę uczniów, która uzyskała niezwykle wysokie wyniki, a tym samym można było przypuszczać, że poczynią oni duże postępy w trakcie roku szkolnego. Rzeczywiście tak było, pod koniec roku szkolnego uczniowie zostali przebadani testami inteligencji, a wyniki pokazały wzrost na skali IQ średnio o 22 punkty.
Kluczem tej historii jest to, że badacze wskazali uczniów z predyspozycjami intelektualnymi całkowicie losowo. Badacze postawili więc tezę, że to oczekiwania nauczycieli wobec uczniów i ich podejście do nich miały wpływ na lepsze wyniki w testach IQ niż u rówieśników.