Kobiety w historii Polski
O dziejach kobiet wiemy niewiele. Warto jednak przy okazji Dnia Kobiet wspomnieć o tych, które w szczególny sposób zasłynęły na kartach historii. Niestety o kobietach się zapomina. Mówi się również o białych plamach w historii kobiet, odbywa się to na różnych etapach edukacji. Ze względu na kulturę i brak równouprawnienia, kobiety w tamtych czasach musiały mieć w sobie dużo odwagi i woli walki, aby wiele osiągnąć i przebić głową szklany sufit. Żyjemy w czasach, gdzie kobiety mogą pracować, głosować i edukować się, jednak cały czas nie słyszymy na lekcjach historii o ich osiągnięciach, których było dosyć sporo pomimo trudnych czasów. My jesteśmy zdania, że fakty powinny być przedstawione całościowo, dlatego przybliżymy Wam sylwetki niektórych z nich.
Aleksandra Piłsudska (1882 – 1963)
Członkini PPS, kurierka Organizacji Bojowej, w czasie I wojny światowej komendantka kurierek, zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Tworzyła i zarządzała siecią centralnych składów broni w Warszawie. Współpracowała z kurierkami i kurierami, aby zorganizować przerzut broni szukała pośredników. Jej działalność wykluczała zatrudnienie się w fabryce, dlatego została nauczycielką i prowadziła zajęcia z chemii, matematyki czy języków dla dziewcząt z zamożniejszych rodzin.
(Portret Aleksandry Szczerbińskiej (później Piłsudskiej) wykonany podczas pobytu Józefa Piłsudskiego w Wilnie, kwiecień 1919, licencja CC BY, źródło: Narodowe Archiwum Cyfrowe)
Aleksandra Zagórska (1884 – 1965)
Członkini PPS, kurierka Organizacji Bojowej, w czasie I wojny światowej komendantka kurierek, zasiadała w Kapitule Orderu Virtuti Militari. Tworzyła i zarządzała siecią centralnych składów broni w Warszawie. Współpracowała z kurierkami i kurierami, aby zorganizować przerzut broni szukała pośredników. Jej działalność wykluczała zatrudnienie się w fabryce, dlatego została nauczycielką i prowadziła zajęcia z chemii, matematyki czy języków dla dziewcząt z zamożniejszych rodzin.
(Zdjęcie: Autor nieznany – Zarys Historii Wojennej O. L. K. [Ochotnicza Legia Kobiet])
Wanda Gertz (1896 – 1958)
Działaczka patriotyczna i niepodległościowa, majorka Wojska Polskiego, żołnierka Kedywu. Nazywana również Matką Niepodległości, dzięki niej mężczyźni przestali mieć wojsko na wyłączność. Wstąpiła do I Brygady Legionów Polskich jako Kazimierz Żuchowski – przebrana za mężczyznę. Została odznaczona min. Srebrnym Krzyżem Virtuti Militari oraz Krzyżem Walecznym.
(Zdjęcie: ze zbiorów Muzeum Powstania Warszawskiego)
Maria Wittek (1899 – 1997)
Pierwsza Polka w historii Wojska Polskiego, która została mianowana na stopień generała, uhonorowana Orderem Virtuti Militari. Była również pierwszą kobietą przyjętą na Matematyczny Uniwersytet Kijowski. Wstąpiła do Polskiej Organizacji Wojskowej, którego zadaniem było przygotowanie powstania narodowego. Ten wybór bardzo znaczący, ponieważ był dla niej początkiem większego zaangażowania w losy Polski.
(Zdjęcie: Centralne Archiwum Wojskowe)
Kazimiera Bujwidowa (1867 – 1932)
Działaczka społeczna, publicystka i emancypantka. Ukończyła w Warszawie pensję dla panien i zdobyła uprawnienia nauczycielki domowej. Przejęła rolę liderki ruchu emancypacyjnego w Krakowie. W ustawach uniwersytetu znalazła zapiski, dzięki którym kobiety mogą być słuchaczkami. W 1894 roku wygłasza przemowę na ten temat na Kongresie Pedagogów Polskich we Lwowie, doprowadzając do uchwalenia wniosku popierającego dostęp kobiet do edukacji wyższej.
(Zdjęcie: Muzeum Odona Bujwida)
Maria Dulębianka (1861 – 1919)
Działaczka społeczna, malarka i publicystka, która była pierwszą Polką demonstracyjnie startującą do Sejmu Galicyjskiego w 1908 r. Działaczki stworzyły Komitet Równouprawnienia Kobiet i wystawiły jako kandydatkę właśnie Marię. Znalazły w zapiskach lukę prawną, w której jest mowa, że kobiety nie mogą głosować, jednak nie było w nim zakazu startowania w wyborach. Kandydatura działaczki była swego rodzaju happeningiem, który miał zwrócić uwagę na kwestię przyznania praw wyborczych.
(Zdjęcie:zakład fotograficzny Kostka i Mulert, Muzeum Narodowe w Warszawie, licencja CC BY, źródło: Cyfrowe MNW)
Paulina Kuczalska-Reinschmit (1859 – 1921)
Działaczka społeczna, wydawczyni i publicystka, emancypantka nazywana Wodzem, Hetmanką, Sterniczką. Wykorzystała fakt, że prowadziła własny tytuł prasowy i możliwość dotarcia do większej liczby osób. W 1895 roku założyła skierowane do kobiet czasopismo „Ster”, które ukazywało się przez dwa lata. Z redakcją współpracowały Konopnicka i Dulębianka.
(Zdjęcie: portret Pauliny Kuczalskiej-Reinschmit z książki “Upominek. Książka zbiorowa na cześć Elizy Orzeszkowej”)
Elżbieta Zawadzka (1909 – 2009)
W czasie drugiej wojny światowej kurierka Komendy Głównej AK, była jedyną kobieta wśród cichociemnych. Po wojnie naukowczyni Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu oraz generał brygady Wojska Polskiego.
(Zdjęcie: Muzeum Powstania Parszawskiego)
Irena Kosmowska (1879 – 1945)
Działaczka niepodległościowa, ludowa i oświatowa, posłanka na Sejm Ustawodawczy oraz I i II kadencji w II RP. W roku 1908 zaczęła współpracę z czasopismem Zaranie i tworzyła tam dział kulturalno-oświatowy. Kosmowska była także zaangażowana w działalność Towarzystwa Kółek Rolniczych im. Stanisława Staszica. Dążyła do rozszerzania działalności tych kółek w zakresie rozwoju edukacji i czytelnictwa, zakładania bibliotek oraz organizowania rozmaitych kursów.
(Zdjęcie: Archiwum Ilustracji (1910–1939) – Koncern Ilustrowany Kurier Codzienny)
Zofia Zawiszanka/Kernowa (1889 – 1971)
Poetka, prozaiczka i publicystka oraz działaczka niepodległościowa. W czasie I wojny światowej pracowała w wywiadzie Legionów Polskich, należała do Polskiej Organizacji Wojskowej, była zwiadowczynią Drużyn Strzeleckich informacji o ruchach wojsk rosyjskich.
(Zdjęcie:Rudolf Huber – portret Zofii Zawiszanki [Polona.pl])
Stefania Perzanowska (1896 – 1974)
To lekarka, działaczka społeczna oraz Sanitariuszka Armii Krajowej. Była więźniarką obozu koncentracyjnego na Majdanku oraz założycielką szpitala obozowego. Od 1 października 1918 r. służyła w polskiej ochotniczej organizacji wojskowej utworzonej we Lwowie przez kobiety pragnące walczyć o niepodległość Polski, nazywanej Ochotniczą Legią Kobiet.
(Zdjęcie: Stefania Perzanowska. Fot. z 1945 r. Źródło: Muzeum na Majdanku)
Dla bardziej dociekliwych zapewniamy, że to nie będzie to ostatni artykuł z tej serii. Polecamy również odwiedzić stronę HERSTORIE oraz książkę:
„Brakująca połowa dziejów. Krótka historia kobiet na ziemiach polskich” Anny Kowalczyk z ilustracjami Marty Frej.
