Jak wspierać uczniów w budowaniu zdrowej relacji z ciałem?

Psychologia i wsparcie 09 maja 2023

OBRAZ CIAŁA

„Obraz ciała” to termin opisujący subiektywne i indywidualne dla każdej osoby wyobrażenie własnego ciała. Jest nośnikiem informacji na temat tego w jaki sposób postrzegamy swoje ciało, co o nim myślimy, jakie budzi w nas emocje oraz jak się wobec niego zachowujemy. Cechuje go podatność na zmiany na przestrzeni całego życia w wyniku działania różnorodnych czynników – zarówno tych zewnętrznych (środowisko rodzinne, szkolne, rówieśnicze, media tradycyjne oraz społecznościowe), jak i wewnętrznych (czynniki biologiczne, psychologiczne). Postawa wobec własnego ciała wpływa na nasze codzienne decyzje względem siebie samych oraz w kontaktach z innymi ludźmi. Jej negatywny charakter może przyczyniać się do obniżenia poziomu samoakceptacji, jak również rozwoju zaburzeń psychicznych, m.in. depresji, zaburzeń lękowych czy zaburzeń odżywiania. Tymczasem według raportu “Spotlight on Adolescent Health and well-being”, tworzonego cyklicznie przez międzynarodową sieć badawczą HBSC (Health Behaviour in School-age Children), polskie nastolatki przodują w rankingu niezadowolenia z własnego ciała wśród swoich rówieśników z Europy[1]. Alarmujących danych dostarczają równocześnie najświeższe badania Fundacji UNAWEZA przeprowadzone w ramach projektu „MŁODE GŁOWY. Otwarcie o zdrowiu psychicznym”[2].

Z raportu dowiadujemy się m.in. że:

32,5 % uczniów nie akceptuje tego kim jest i jak wygląda,
32,8 % badanych regularnie się odchudza,
43,3 % objada się i głodzi,
34,2 % przyznaje, że pomimo złego samopoczucia regularnie ćwiczy ponad siły,
1/3 uczniów deklaruje, że najczęściej okrutne treści o sobie samym słyszy od siebie,
niemal połowa (46 %) młodych badanych to osoby o skrajnie niskiej samoocenie,
65,9% chciałoby mieć więcej szacunku do samego siebie,
32,3 % ocenia się przez pryzmat swojego ciała,
34,1% regularnie używa filtrów do swoich zdjęć w sieci,
blisko połowa uczniów (49,8%) w ciągu ostatniego miesiąca doświadczyła hejtu w sieci,
w 42,6% przypadków hejt dotyczył wyglądu fizycznego.

MASZ WPŁYW

Jak pokazują powyższe statystki, polskie dzieci i młodzież potrzebują wsparcia, przemyślanego systemu opieki, jak również profilaktyki w zakresie budowania zdrowego obrazu ciała. Nie masz bezpośredniego wpływu na wszystkie z czynników kształtujących ich obecne samopoczucie. Możesz jednak skupić się na kilku dostępnych działaniach, kształtując środowisko w którym wzrastają kolejne pokolenia.

Zwróć uwagę na własne podejście do ciała oraz jedzenia. Jak wygląda Twoja obecna relacja z jedzeniem? Co myślisz o swoim ciele? Jak rozmawiasz o jedzeniu i ciele z innymi? Jaki wpływ ma na Ciebie kultura diet?[3]. Zwiększanie samoświadomości to pierwszy krok w kierunku zrozumienia, a następnie wzmacniania relacji z samym_ą sobą. Troszcząc się o siebie, stajesz się pozytywnym i inspirującym wzorem do naśladowania. Twoje działania względem siebie i innych, szczególnie gdy obserwowane przez uczniów, mają dużą moc. Unikaj angażowania się w rozmowy na temat wyglądu. Mówiąc o ciele, używaj życzliwego języka. Zwracaj uwagę na to, co można dzięki niemu robić i czuć. Wzmacniaj barierę ochronną przed zagrażającymi komunikatami i obrazami kultury diet. Wybieraj działania, które zaspokajają potrzeby Twojego ciała i psychiki. Rób dobro dla siebie i dziel się nim z innymi.
Zachęcaj uczniów do wsłuchiwania się w potrzeby własnego ciała: jedzenia, gdy są głodni, odpoczywania, gdy czują taką potrzebę, nazywania odczuwanych emocji, poszukiwania skutecznych sposobów radzenia sobie z nieprzyjemnymi odczuciami oraz stresem. Przekazuj im wiedzę na temat zdrowej troski o własne ciało oraz umysł – w atmosferze współpracy, nie walki z samym/samą sobą.
Mówiąc o jedzeniu, inspiruj do zachowania równowagi. Unikaj kategoryzowania go na „dobre – złe”, „dozwolone – zakazane”. Twórz środowisko do otwartej dyskusji na temat wpływu różnych produktów na samopoczucie fizyczne oraz psychiczne, jak również roli jaką odgrywa jedzenie w codziennym życiu Twoich uczniów. Nie promuj metod czy zachowań opartych o restrykcje względem ciała – zarówno tych dotyczących żywienia, jak i aktywności fizycznej.
Zwracaj uwagę na przyjemność oraz różnorodne korzyści płynące z aktywności fizycznej. Przeciwdziałaj postrzeganiu jej jako narzędzia do redukcji masy ciała. Zachęcaj do poszukiwania form wysiłku przynoszących radość oraz odprężenie, uwzględniających indywidualne możliwości organizmu. Buduj pozytywne skojarzenia z ruchem.
Podkreślaj, że to, jak wyglądamy, stanowi wyłącznie część tego, kim jesteśmy. Wspieraj w odnajdywaniu mocnych stron, talentów, pasji oraz wartości niezwiązanych z wyglądem. Zwracaj uwagę na treść komplementów i/lub pochwał, które wypowiadasz. Staraj się aby dotyczyły tego, co dziecko robi, nie tego jak wygląda. Zaznaczaj, że zdrowe ciała mają różne kształty i rozmiary, oraz że każde z nich zasługuje na troskę oraz szacunek. Reaguj na krzywdzące komentarze względem wyglądu. Rozmawiaj na temat przemocy w sieci. Działaj w kierunku równoważenia standardów atrakcyjności i wartości promowanych w mediach.
Oferuj innym wsparcie mieszczące się w Twoich granicach. Zachęcaj do poszukiwania go zarówno wśród zaufanych dorosłych, jak również korzystania ze specjalistycznej pomocy: szkolnego psychologa, psychoterapeuty, psychiatry.
Buduj wspierającą się społeczność poprzez dzielenie się rzetelną wiedzą i doświadczeniami z innym dorosłymi, szczególnie innymi nauczycielami, specjalistami pracującymi z dzieci i młodzieżą oraz rodzicami/opiekunami Twoich uczniów.
Poszerzaj swoją wiedzę na temat budowania zdrowego obrazu ciała, sięgając do poniższych źródeł i podawaj dalej – powodzenia!