Czy da się łatwo określić, kto jest najważniejszą postacią w historii fotografii? Absolutnie nie. Wszystko zależy od tego, jakie zmienne uznamy za najbardziej istotne. Niezwykłe i innowacyjne rozwiązania techniczne? Wartość artystyczną zdjęć? Całokształt twórczości i jej wpływ na społeczeństwo? A może odwaga podczas pracy np. w przypadku fotoreportaży wojennych? 

Przygotowane przeze mnie zestawienie oparłem na mojej subiektywnej ocenie dokonań fotografek i fotografów i ich wpływie na świat. Starałem się wybrać dosyć szerokie spektrum osób z różnych okresów historii fotografii. W zestawieniu znaleźli się zarówno wynalazcy, podchodzący do fotografii w sposób techniczny, twórcy doceniający głównie wartość artystyczną czy nieco szaleni zawadiacy, którzy z fotografowania w ekstremalnych warunkach stworzyli sobie źródło dochodu i adrenaliny.

Louis Daguerre (1787-1851) 

Louis Daguerre to jeden z pionierów fotografii. Wraz z Josephem Nicéphorem Niépce stworzył technikę fotograficzną zwaną dagerotypią. Pracował nad nią w latach 20-tych i 30-tych a szerokiej publiczności została ona udostępniona w 1839 roku.

Obraz na dagerotypie był czarno-biały – kolorowa fotografia pojawiła się dopiero kilkanaście lat później. Powstawał na wypolerowanej miedzianej płytce. Wystarczyło jednak dotknąć palcem jej powierzchni, a obraz się rozmazywał. Dlatego dagerotypie umieszczano w specjalnym szklanym etui.

W zależności od tego, pod jakim kątem spoglądało się na szybkę, zdjęcie było negatywem lub pozytywem.

Początkowo nie było możliwe użycie jego wynalazku Daguerra do fotografowania ludzi ze względu na zbyt długi czas naświetlania. Udało się jednak ten problem rozwiązać, jednak nadal czas używany do fotografowania był na tyle długi, że w przypadku portretów używano specjalnego krzesła z podpórką na głowę fotografowanej osoby.

Dagerotypia została z czasem wyparta przez techniki negatywowe, które pozwalały na tworzenie tzw. odbitek, a więc zwielokrotnionych kopii zdjęcia.

Dorothea Lange (1895-1965)

Dorothea Lange  to amerykańska fotografka, która zasłynęła zdjęciami przedstawiającymi skutki wielkiego kryzysu ekonomicznego w latach 30-tych XX wieku. Powstała wtedy jej najsłynniejsza fotografia “Matka-imigrantka”.

Przez lata nie wiadomo było kogo przedstawia fotografia. Dopiero po śmierci autorki udało się ustalić tożsamość fotografowanej Florence Thompson, wtedy 32-letniej matki siedmiorga dzieci.

W trakcie II wojny światowej wraz z Anselem Adamsem fotografowała życie w obozie dla japończyków amerykańskiego pochodzenia w Manzanar w Kaliforni. Współpracowała z najważniejszymi czasopismami, m.in. z magazynem “Life”.

Alfred Eisenstaedt (1898-1995)

Alfred Eisenstaedt to urodzony w Tczewie, w ówczesnych Prusach Zachodnich fotograf niemiecko-amerykański, jeden z pionierów fotografii reportażowej. Sytuacja polityczna w niemczech lat 30-tych XX wieku zmusiła Eisenstaedta do emigracji do USA w związku z jego żydowskim pochodzeniem.

W Stanach fotografował znane postaci świata kultury, nauki i polityki. Byli wśród nich m.in. Marlena Dietrich, Marilyn Monroe, Ernest Hemingway, Albert Einstein, Winston Churchill, Franklin Delano Roosevelt i wielu innych.

Najsłynniejsza z jego fotografii została wykonana na Time Squere w Nowym Yorku w 1945 roku. Przedstawia marynarza całującego dziewczynę na zatłoczonej ulicy w dniu, gdy Japonia poddała się po przegranej II wojnie światowej.

Historia tego zdjęcia jest niezwykle ciekawa. Jak sam autor opowiadał o tym w wywiadach:

“Zobaczyłem marynarza biegnącego ulicą i całującego każdą kobietę na swojej drodze, niezależnie od wieku. Pobiegłem za nim z moją Leicą i wykonałem kilka zdjęć. Nie byłem jednak zadowolony z żadnego z nich. Wtedy zobaczyłem nagle, że marynarz przytulił jakąś ubraną na biało postać. Wykonałem szybko 4 fotografie, jedna po drugiej. Gdyby postać była w czarnym ubraniu nie wykonałbym tego zdjęcia”. Kontrast między mundurem marynarza a uniformem pielęgniarki, ich poza, kadr oraz niezwykły historyczny moment sprawiły, że zdjęcie to stało się kultowe.Dopiero po latach udało się ustalić, kim były osoby ze zdjęcia a cała historia została opisana w książce “The Kissing Sailor: The Mystery Behind the Photo that Ended World War II”.

Okazuje się, że Alfred Eisenstaedt miał również spory dystans do siebie i dosyć często… robił sobie zdjęcia ze znanymi postaciami, niejednokrotnie wygłupiając się przy tym. Miał też specjalny zeszyt, w którym zbierał ich autografy.

Ansel Adams (1902-1984)

Ansel Adams to amerykański fotograf, który zasłynął fotografiami przyrody, szczególnie parków narodowych w Stanach Zjednoczonych. Napisał też wiele książek na temat fotografii, w tym trylogię podręczników “The Camera”, “The Negative” oraz “The Print”.

Fotografie Adamsa, poza przemyślanymi kadrami, cechuje perfekcjonizm techniczny. Wraz ze swoim przyjacielem Fredem Archerem opracował tzw. system strefowy, pozwalający na ocenę rozpiętości tonalnej, czyli różnicy między ciemnymi a jasnymi fragmentami fotografowanej sceny i dobór odpowiednich parametrów podczas wykonywania i wywoływania zdjęcia.

Margaret Bourke-White (1904-1971)

Margaret Bourke-White to amerykańska pionierka fotoreportażu. Jej najsłynniejsze zdjęcia przedstawiają lata wielkiego kryzysu ekonomicznego w XX wieku.

Była również pierwszą osobą spoza ZSRR, której pozwolono na wykonanie fotoreportażu przedstawiającego sowiecki przemysł. Była również pierwszą kobietą na świecie, która realizowała fotoreportaże wojenne oraz jedynym zachodnim fotografem będącym w Moskwie podczas niemieckiej inwazji w 1941 roku. Fotografowała też inwazję w Afryce Północnej, bitwę o Monte Casino i wyzwolenie niemieckich obozów koncentracyjnych. Po II wojnie światowej udała się do Indii gdzie fotografowała Mahatmę Gandhiego a w czasie wojny koreańskiej pracowała jako korespondent wojenny i podróżowała wraz z południowokoreańską piechotą.

Henri Cartier-Bresson (1908-2004)

Henri Cartier-Bresson to jeden z najwybitniejszych fotoreporterów wszechczasów. Ten francuski fotograf stworzył koncepcję tzw. decydującego momentu. Chodzi w niej o wykonywanie zdjęcia w jednym, szczególnym momencie danej chwili, w którym następuje największe natężenie napięcia pod względem zarówno akcji, jak i kompozycji kadru. Czasami wykonujemy np. 3-4 zdjęcia tej samej sceny, a tylko jedno z nich jest naprawdę dobre – światło pada tak, jak powinno, mimika osób fotografowanych jest odpowiednia, kadr jest dobrze skomponowany. To jest właśnie ten decydujący moment.

Wystawa jego fotografii p.t. (a jakże by inaczej) “Decydujący moment” była pierwszą wystawą fotograficzną, która trafiła do Luwru. Historia jego życia jest niezwykle barwna. Pracował przy filmach Jeana Renoira, został więźniem wojennym podczas II wojny światowej, uciekł z obozu jenieckiego i przyłączył się do francuskiego ruchu oporu. Pracował dla większości najważniejszych dzienników i czasopism jego czasów. W roku 1947 założył wraz z fotografami Robertem Capą, Davidem Chim Seymourem i George’em Rodgerem jedną z najbardziej znanych agencji fotograficznych na świecie – Magnum. Agencja ta działa prężnie do dnia dzisiejszego.

Robert Capa (1913-1954)

Robert Capa to węgierski fotoreporter, współzałożyciel agencji fotograficznej Magnum. Jego życie było krótkie (zginął w wieku zaledwie 41 lat), ale niezwykle burzliwe i intensywne. Jego maksyma, która przeszła do historii i którą kierował się w swoim życiu to: “Jeśli twoje zdjęcia nie są dostatecznie dobre, to nie jesteś dostatecznie blisko”. Fotografował hiszpańską wojnę domową, wojnę chińsko-japońską, II wojnę światową, I wojnę izraelsko-arabskiej i I wojnę indochińską. Brał udział podczas słynnego D-Day w Normandii, gdzie z narażeniem życia wykonywał zdjęcia z desantu wojsk alianckich. Negatywy naświetlone przez Capę zostały natychmiast przekazane do Londynu, żeby jego zdjęcia mogły ukazać się w nowym numerze magazynu “Life”. Laborant wywołujący negatywy tak bardzo spieszył się z ich przygotowaniem, że… przegrzał je w suszarce. Z wszystkich filmów ocalało jedynie 9 zdjęć, które ukazały 19 czerwca na siedmiu stronach “Life” i przeszły do historii.

Życie prywatne Roberta Capy było równie intensywne jak jego życie zawodowe. Romansował z największymi gwiazdami swoich czasów, m.in. Ingrid Bergman. Zginął podczas pracy, 25 maja 1954 roku wskutek wybuchu miny lądowej, gdy towarzyszył francuskiemu wojsku podczas przeprawy przez deltę Rzeki Czerwonej. Ostatnie zdjęcie, jakie wykonał w swoim życiu, to maszerujący żołnierze.

Annie Leibovitz (ur. 1949)

Annie Leibovitz to amerykańska fotografka specjalizująca się w portretach. Przez lata pracowała dla największych magazynów i czasopism. W wieku zaledwie 21 lat została główną fotografką “Rolling Stone”, trzy lata później awansowała na stanowisko dyrektora fotograficznego. W latach 80-tych współpracowała z Vanity Fair a jej zdjęcia ukazywały się w Time, Newsweek’u czy New York Time’sie. Jednym z najsłynniejszych zdjęć świata jest jej fotografia przedstawiająca będącą wtedy w ciąży Demi Moore. Zdjęcie trafiło na okładkę Vanity Fair. Dziś zdjęcie już nie zaskakuje a sesje ciążowe robi sobie sporo przyszłych mam, jednak w roku 1991 okładka wywołała sporo kontrowersji wśród czytelników.

Była pierwszą kobietą, której prace zostały wystawione w National Portrait Gallery. Fotografowała setki gwiazd kina i muzyki. W roku 2000 realizowała zdjęcia do kalendarza Pirelli. Jest autorką i współautorką 7 książek. Pod koniec 2017 roku został opublikowany kurs online z serii MasterClass z jej udziałem, gdzie dzieli się swoją wiedzą i doświadczeniem.

Steve McCurry (ur. 1950)

Steve McCurry to amerykański fotograf, który od wielu lat współpracuje z National Geographic. Jest laureatem dziesiątek nagród, w tym czterokrotnym laureatem World Press Photo. Jego najsłynniejsze zdjęcie nosi tytuł “Afgańska dziewczyna” lub “Afgańska Mona Lisa” i zostało wykonane w roku 1984 w obozie dla uchodźców Nasir Bagh w Pakistanie. Rok później zdjęcie trafiło na okładkę National Geographic. Przeszywający odbiorcę spojrzenie zielonych oczu dziewczyny, kontrastujących z jej czerwoną chustą, oraz poważny wyraz twarzy sprawiły, że fotografia stała się symbolem sytuacji uchodźców i najbardziej wyrazistym zdjęciem tej wojny.

Po 17 latach udało się odnaleźć kobietę ze zdjęcia a na temat jej poszukiwań powstał film dokumentalny.

Sharbat Gula, bo tak nazywa się w rzeczywistości “Afgańska dziewczyna”, to dziś wdowa i mama czwórki dzieci. W zeszłym roku, po ponownym przejęciu przez Talibów władzy w Afganistanie, została ewakuowana wraz z rodziną do Włoch, gdzie nadal mieszka.

Frans Lanting (ur. 1951)

Frans Lanting to holenderski fotograf, jeden z najwybitniejszych żyjących współcześnie fotografów natury. Współpracuje z najważniejszymi czasopismami przyrodniczymi i nie tylko. W National Geographic pełni funkcję fotografa-rezydenta.

Wykonywane przez niego od ponad 50 lat fotografie to hołd wobec natury, jej piękna i różnorodności.

Jest laureatem dziesiątek nagród branżowych. Angażuje się również w działania związane z ochroną przyrody i ekologią.

Ustalenie listy 10 najważniejszych fotografek i fotografów wszech czasów, którą zaakceptują jednogłośnie wszyscy jest praktycznie niemożliwe. Zawsze ktoś pozostanie, słusznie bądź nie, pominięty. Mam jednak nadzieję, że powyższa lista zachęci Was do zainteresowania się historią fotografii i być może… stworzenia własnej listy najważniejszych fotografek i fotografów wszech czasów.